ਕੌਣ ਕਿਸ ਨਾਲ ਲੜ ਰਿਹਾ ਹੈ? ਮੇਤਈ, ਕੁਕੀ ਅਤੇ ਨਾਗਾ ਮਿਲਸ਼ੀਆ ਕਈ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਵਿਵਾਦਗ੍ਰਸਤ ਘਰੇਲੂ ਮੰਗਾਂ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਮਤਭੇਦਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਲੜਦੇ ਰਹੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਸਾਰੀਆਂ ਧਿਰਾਂ ਦੀਆਂ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਨਾਲ ਝੜਪਾਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਮੇਤਈ ਅਤੇ ਕੁਕੀ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਮੌਜੂਦਾ ਟਕਰਾਅ ਮਾਰਚ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਦਾਲਤੀ ਫੈਸਲੇ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਮੇਤਈ ਨੂੰ “ਅਨੁਸੂਚਿਤ ਕਬੀਲੇ ਦਾ ਦਰਜਾ” ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਕੁਕੀ ਕਬੀਲੇ ਵਾਂਗ ਸਰਕਾਰੀ ਨੌਕਰੀਆਂ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਆਰਥਿਕ ਲਾਭ ਅਤੇ ਕੋਟੇ ਮਿਲ ਜਾਣੇ ਹਨ।ਜ਼ਮੀਨੀ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਗੋਲੀਬਾਰੀ, ਲੁੱਟ-ਖੋਹ ਅਤੇ ਜਿਨਸੀ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਦੀਆਂ ਖਤਰਨਾਕ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਇੱਕ ਭਿਆਨਕ ਵੀਡੀਓ ਦਾ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਣਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਹਿੰਸਾ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜ ਮਨੀਪੁਰ ਵਿੱਚ ਭੀੜ ਦੁਆਰਾ ਦੋ ਨੰਗੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਪਰੇਡ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਭੱਦੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਛੇੜਛਾੜ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਨੇ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਕਸਰ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਦੌਰਾਨ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੌਣ ਇਸ ਦੀ ਕੀਮਤ ਅਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ? ਔਰਤਾਂ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਲਗਭਗ ਤਿੰਨ ਮਹੀਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਇਆ ਸੀ ਪਰ ਟਵਿੱਟਰ ‘ਤੇ ਵੀਡੀਓ ਵਾਇਰਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਵਾਇਰਲ ਹੋ ਗਿਆ। ਪੁਲਿਸ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇੱਕ ਔਰਤ ਨਾਲ ਸਮੂਹਿਕ ਬਲਾਤਕਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਵਿਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਕ ਤੀਜੀ ਔਰਤ ਨੂੰ ਵੀ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਕੱਪੜੇ ਉਤਾਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਪਰ ਉਹ ਵੀਡੀਓ ਵਿਚ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆ ਰਹੀ। ਵੀਡੀਓ ‘ਚ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਅਤੇ ਅਲਫ਼ ਨੰਗੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਇੱਧਰ-ਉੱਧਰ ਧੱਕਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੁੱਟਮਾਰ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਾਰੇ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ, ਪਰ ਇਸ ਭਿਆਨਕ ਹਮਲੇ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਮੁੱਖ ਦੋਸ਼ੀ ਨੂੰ ਹੁਣ ਤੱਕ ਸਮੂਹਿਕ ਬਲਾਤਕਾਰ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਵੀਡੀਓ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਗਈ ਜਿਨਸੀ ਹਿੰਸਾ ਹਿੰਸਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਮੇਤਈ ਔਰਤ ਦੇ ਬਲਾਤਕਾਰ ਅਤੇ ਕਤਲ ਬਾਰੇ ਜਾਅਲੀ ਖ਼ਬਰਾਂ ਫੈਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੋਈ ਸੀ।ਇਸਨੇ ਕੁਕੀ ਕਬਾਇਲੀ ਔਰਤਾਂ ‘ਤੇ ਕਥਿਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਮੇਤਈ ਭੀੜ ਦੁਆਰਾ ਬਦਲੇ ਦੀ ਹਿੰਸਾ ਦਾ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਅਤੇ ਮਾਰੂ ਚੱਕਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ।
ਬਲਾਤਕਾਰ ਨੂੰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੌਰਾਨ ਹਿੰਸਾ ਦੇ ਹਥਿਆਰ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹਿੰਸਾ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ – ੧੯੪੭ ਦੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ, ੧੯੭੧ ਦੀ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲੜਾਈ, ੧੯੮੪ ਦਾ ਸਿੱਖ ਕਤਲੇਆਮ, ਸ੍ਰੀਲੰਕਾ ਵਿੱਚ ਘਰੇਲੂ ਯੁੱਧ, ੨੦੦੨ ਦਾ ਗੁਜਰਾਤ ਮੁਸਲਿਮ ਕਤਲੇਆਮ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਤੋਂ ਹੀ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿਚ ਜਿਨਸੀ ਹਮਲੇ ਅਤੇ ਸਮੂਹਿਕ ਬਲਾਤਕਾਰ ਦੀਆਂ ਖਬਰਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਬੇਰਹਿਮੀ ਦੀਆਂ ਇਹ ਭਿਆਨਕ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਦਹਾਕਿਆਂ ਬਾਅਦ ਪਤਾ ਲੱਗਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਭਿਆਨਕ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਿਚੋਂ ਬਚ ਨਿਕਲਣ ਆਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਬਿਆਨ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅਪਰਾਧ ਅਕਸਰ “ਦੂਜੇ” ਵਿਰੁੱਧ ਬਦਲਾ ਲੈਣ ਲਈ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰਾਂ, ਜਿੰਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਲਈ ਸਨਮਾਨ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ – ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕਰਕੇ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਟਕਰਾਅ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਰਾਜ ਦੇ ਤੰਤਰ – ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਫੌਜ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ – ‘ਤੇ ਵੀ ਭਾਰਤ-ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਿਤ ਕਸ਼ਮੀਰ ਅਤੇ ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬੀ ਰਾਜਾਂ ਅਤੇ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ‘ਤੇ ਜੂਨ ੧੯੮੪ ਵਿਚ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੇ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੌਰਾਨ ਕਈ ਥਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਬੇਰਹਿਮੀ ਨਾਲ ਜਿਨਸੀ ਹਿੰਸਾ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲੱਗੇ ਹਨ।
ਔਰਤਾਂ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰਾਂ ‘ਤੇ ਕੀਤੀ ਗਈ ਇਸ ਹਿੰਸਾ ਦੀ ਕੀਮਤ ਬਹੁਤ ਨਿੱਜੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਹ ਅਕਸਰ ਲੁਕਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਅੰਦੋਲਨ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਇਸ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਦਿਵਾਉਂਦੇ ਰਹੇ ਹਨ, ਫਿਰ ਵੀ ਇਹ ਜਾਰੀ ਹੈ।ਜਿਸ ਗੱਲ ਨੇ ਇਸ ਮਸਲੇ ਨੂੰ ਹੋਰ ਜਿਆਦਾ ਗੰਭੀਰ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਉਹ ਹੈ ਰਾਜ ਦੀ ਬੇਰੁਖ਼ੀ ਅਤੇ ਰਾਜ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਦੁਆਰਾ ਨਿਯਮਿਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ੭੫ ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮੋਦੀ ਦੀ ਬੇਤੁਕੀ ਚੁੱਪ।ਵਿਕਰਮ ਸਿੰਘ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਰਾਜ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਪੁਲਿਸ ਮੁਖੀ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ “ਸ਼ਰਮਨਾਕ” ਘਟਨਾ ਪੁਲਿਸ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ‘ਤੇ ਗੰਭੀਰ ਸਵਾਲ ਖੜ੍ਹੇ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਰਗੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਵੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਇੰਨਾ ਬੇਵੱਸ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਔਰਤਾਂ ਨਾਲ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਲੂਕ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ। ਉਹ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪੁਲਿਸ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸਜ਼ਾ ਮਿਲਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ, ਜੋ ਅਕਸਰ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਸਸ਼ਕਤੀਕਰਨ ਅਤੇ ਲੜਕੀਆਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖਿਅਤ ਕਰਨ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਨੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਅਤੇ ਵਿਰੋਧੀ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੇ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਬੁਲਾਉਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਪੂਰੇ ਢਾਈ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੱਕ ਮਨੀਪੁਰ ਦੇ ਸੰਕਟ ‘ਤੇ ਜਨਤਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਕੋਈ ਟਿੱਪਣੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ।
ਨਿਆਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣਾ ਰਾਜ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਹੈ। ਪਰ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਰਾਜ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਨਿਆਂ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗਾਇਬ ਹਨ।ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਾਲਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਜਿਨਸੀ ਹਿੰਸਾ ਅਕਸਰ ਰਿਪੋਰਟ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਸਦਮੇ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਔਰਤਾਂ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬਾਹਰ ਕੱਢੇ ਜਾਣ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਦੁਆਰਾ ਬੇਦਖਲ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਡਰਦੇ ਹਨ।ਟਕਰਾਅ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਜਿਨਸੀ ਹਿੰਸਾ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਓਵਰਲੈਪਿੰਗ ਸਦਮੇ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ – ਰੋਜ਼ੀ-ਰੋਟੀ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਤੱਕ ਵੀ ਇਸ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ।ਬਿਲਕੀਸ ਬਾਨੋ , ੨੦੦੨ ਦੇ ਗੁਜਰਾਤ ਮੁਸਲਿਮ ਕਤਲੇਆਮ ਦੀ ਪੀੜਤਾ ਨਾਲ ਸਮੂਹਿਕ ਬਲਾਤਕਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ੨੦੦੨ ਦੇ ਮੁਸਲਿਮ ਵਿਰੋਧੀ ਦੰਗਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਇੱਕ ਹਿੰਦੂ ਭੀੜ ਦੁਆਰਾ ਉਸਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ੧੪ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਪਰ ਇਸ ਕੇਸ ਦੇ ੧੧ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਰਾਜ ਦੀ ਭਾਜਪਾ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਜੇਲ੍ਹ ਤੋਂ ਜਲਦੀ ਰਿਹਾਈ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ।ਜਦੋਂ ਇਹ ਦੋਸ਼ੀ ਆਦਮੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਦਿਵਸ ‘ਤੇ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋਏ, ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਿਠਾਈਆਂ ਦੇ ਕੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੈਰ ਛੂਹ ਕੇ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਇਆ। ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕੱਟੜਪੰਥੀ ਹਿੰਦੂ ਸੰਗਠਨ ਦੇ ਕਾਰਕੁਨਾਂ ਵੱਲੋਂ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਹਾਰ ਪਹਿਨਾਏ ਗਏ ਸਨ।ਬਿਲਕਿਸ ਇੱਕ ਅਪਵਾਦ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਪੀੜਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ ਜੋ ਆਪਣਾ ਕੇਸ ਲੜਨ ਦੇ ਯੋਗ ਸੀ। ਉਸਦਾ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਮਾਮਲਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਨਿਯਮ ਦਾ ਅਪਵਾਦ ਸੀ।
ਨਸਲੀ ਹਿੰਸਾ ਨੇ ਮਿਆਂਮਾਰ ਦੀ ਸਰਹੱਦ ਨਾਲ ਲੱਗਦੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੁੰਦਰ ਰਾਜ ਮਨੀਪੁਰ ਨੂੰ ਸੰਕਟ ਵਿੱਚ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਦੋ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਮੇਈਤੀ ਅਤੇ ਕੁਕੀ ਵਿਚਕਾਰ ਲਗਾਤਾਰ ਝੜਪਾਂ ਚੱਲ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਦੇ ਨੇੜਲੇ ਪਿੰਡ ਖਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਹਮਲਿਆਂ ਲਈ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਜਾਪਦੇ ਹਨ। ਮਨੀਪੁਰ ਵਿੱਚ ਨਸਲੀ ਪਾੜਾ ਬਹੁਤ ਡੂੰਘਾ ਹੈ। ਚੁਰਾਚੰਦਪੁਰ, ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਬਾਇਲੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਅਤੇ ਮੇੲਤੀ-ਪ੍ਰਭਾਵੀ ਘਾਟੀ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ, ਇੰਫਾਲ ਦੇ ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ ੮੦ ਕਿਲੋਮੀਟਰ (੪੯ ਮੀਲ) ਹਰੀਆਂ ਭਰੀਆਂ ਪਹਾੜੀਆਂ ਦੇ ਉੱਪਰ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਕੂਕੀ ਅਤੇ ਮੇੲਤੀ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਵਿੱਚ ਵਹਿ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉੱਚੀਆਂ ਪਹਾੜੀਆਂ ਘਾਟੀ ਵਿੱਚ ਉਤਰਦੀਆਂ ਹਨ । ਅੱਜ, ਹਾਲਾਂਕਿ, ਦੋਵੇਂ ਸਮੂਹ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਤੰਗ ਹਨ, ਵੰਡੇ ਹੋਏ ਹਨ ਅਤੇ ਵੱਖ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਭੂਗੋਲ ਦੀਆਂ ਮਜਬੂਰੀਆਂ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਅੰਦਾਜ਼ਨ ੩੦੦,੦੦੦ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਕੁਕੀ ਲੋਕ, ਜੋ ਚੂਰਾਚੰਦਪੁਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਹੁਣ ਇੰਫਾਲ ਘਾਟੀ ਤੋਂ ਅਲੱਗ ਹੋ ਗਏ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਮੇੲਤੀ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਦਾ ਵੀ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਦਬਦਬਾ ਹੈ। ਦੋਵਾਂ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਕੰਮਕਾਜ ਠੱਪ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਇੰਟਰਨੈਟ ਕੱਟ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਅਲੱਗ-ਥਲੱਗਤਾ ਹੋਰ ਵਧ ਗਈ ਹੈ। ਹੁਣ ਇੱਕ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫੋਰਮ ਨੇ ਆਪਣੀ ਤਾਜ਼ਾ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਪੰਜ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਦੇਸ਼ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਇੰਟਰਨੈਟ ਬੰਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਕਿਮੂਈ ਲਹੂਵਮ, ਕਾਂਗਪੋਕਪੀ ਦੀ ਇੱਕ ਸਮਾਜਿਕ ਕਾਰਕੁਨ, ਜਿੱਥੇ ਕੂਕੀ ਕਬੀਲੇ ਦੀਆਂ ਦੋ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਬੇਇੱਜਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ “ਅਸੀਂ ਹਿੰਸਾ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਕਿਸੇ ਨੇ ਸਾਡੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਸੁਣੀ। ਮਨੀਪੁਰ ਰਾਜ ਨੇ ੩ ਮਈ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪਹਿਲਾਂ ਸਾਡੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਤੋਂ ਮੂੰਹ ਮੋੜ ਲਿਆ ਸੀ। ਸਾਡੇ ਲਈ ਹੁਣ ਨਿਆਂ ਮੌਜੂਦ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ।ਅਸੀਂ ਇਸ ਹੱਦ ਤੱਕ ਅਮਾਨਵੀ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਾਂ ਕਿ ਪਿੱਛੇ ਮੁੜਨ ਦੀ ਕੋਈ ਰਸਤਾ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ।
