ਖਾਲਿਦਾ ਜਰਾਰ ਫਲਸਤੀਨੀ ਮੁਕਤੀ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਅਤੇ ਨਿਸ਼ਾਨੇ ਉੱਪਰ ਨੇਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਇੱਕ ਸਮਰਪਿਤ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਅਤੇ ਨਾਰੀਵਾਦੀ, ਉਸਦੇ ਆਯੋਜਨ ਨੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੂਪ ਲਏ ਹਨ, ਅਤੇ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਨਿੱਜੀ ਕੀਮਤ ਤਾਰਨੀ ਪਈ ਹੈ । ਜਰਾਰ ੨੦੦੬ ਵਿੱਚ ਫਲਸਤੀਨੀ ਵਿਧਾਨ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ (ਪੀ ਐਲ ਸੀ) ਲਈ ਚੁਣੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਪੀ ਐਲ ਸੀ ਦੇ ਕੈਦੀ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੀ ਉੁਸ ਨੇ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਆਪਣੀ ਚੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਜਰਾਰ ਨੇ ਐਡਮੀਰ ਪ੍ਰਿਜ਼ਨਰ ਸਪੋਰਟ ਐਂਡ ਹਿਊਮਨ ਰਾਈਟਸ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ । ਜਰਾਰ ਨੂੰ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਉਸਦੀ ਸਰਗਰਮੀ ਲਈ ਚਾਰ ਵਾਰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ੮ ਮਾਰਚ, ੧੯੮੯ ਨੂੰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਹਿਲਾ ਦਿਵਸ ਦੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲੈਣ ਲਈ ਸੀ। ੨੦੧੪ ਵਿੱਚ, ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਨੇ ਜਰਾਰ ਨੂੰ ਰਾਮੱਲਾ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣ ਲਈ ਇੱਕ ਫੌਜੀ ਆਦੇਸ਼ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ । ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਨੇ ਉਸਦੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਘਰ ਨੂੰ ਘੇਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਜੇਰੀਕੋ ਤਬਦੀਲ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੂੰ ਨਿਗਰਾਨੀ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। ਜਰਾਰ ਨੇ ਹੁਕਮ ‘ਤੇ ਦਸਤਖਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਫੈਸਲੇ ‘ਤੇ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਜਿੱਤ ਗਈ, ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਅਪ੍ਰੈਲ ੨੦੧੫ ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ।
ਉਸਨੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕੀ ਨਜ਼ਰਬੰਦੀ ਦੇ ਤਹਿਤ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਦੋਸ਼ ਜਾਂ ਮੁਕੱਦਮੇ ਦੇ ਛੇ ਮਹੀਨੇ ਜੇਲ੍ਹ ਕੱਟੀ, ਜੋ ਕਿ ਫਲਸਤੀਨੀਆਂ ਲਈ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਦੀ ਵੱਖਰੀ ਫੌਜੀ ਅਦਾਲਤ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਤਹਿਤ ਅਪਣਾਈ ਜਾਂਦੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ। ਜਰਾਰ ’ਤੇ ਆਖਰਕਾਰ “ਇੱਕ ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਸੰਗਠਨ ਵਿੱਚ ਮੈਂਬਰਸ਼ਿਪ” (ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਸਾਰੀਆਂ ਫਲਸਤੀਨੀ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪਾਰਟੀਆਂ ਨੂੰ ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਮੰਨਦਾ ਹੈ) ਅਤੇ “ਉਕਸਾਉਣ” ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਪੰਦਰਾਂ ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ ਜੂਨ ੨੦੧੬ ਵਿੱਚ ਰਿਹਾਅ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਜੁਲਾਈ ੨੦੧੭ ਵਿੱਚ, ਜਰਾਰ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਨੂੰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਪਰਾਧਿਕ ਅਦਾਲਤ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆਉਣ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਸਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸਨੂੰ ਗੁਪਤ ਸਬੂਤਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਫੜ੍ਹਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਫਰਵਰੀ ੨੦੧੯ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਰਿਹਾਈ ਤੱਕ ਉਸਦੀ ਪ੍ਰਬੰਧਕੀ ਨਜ਼ਰਬੰਦੀ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ ਨਵਿਆਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਅੱਠ ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ, ਅਕਤੂਬਰ ੨੦੧੯ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ’ਤੇ “ਇੱਕ ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਸੰਗਠਨ ਵਿੱਚ ਅਹੁਦੇ ‘ਤੇ ਰਹਿਣ” ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।
ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਿਆਂ, ਜਰਾਰ ਨੇ ਇਜ਼ਰਾਈਲੀ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਫਲਸਤੀਨੀ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਉਣ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਲਈ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਕ੍ਰੈਡਿਟ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦੇਣ ਲਈ ਇੱਕ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਦੁਆਰਾ ਪਹਿਲਕਦਮੀ ‘ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾਉਣ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਕਈ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਡਿਗਰੀਆਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ, ਅਤੇ ਇਹ ਪਹਿਲ ਅੱਜ ਵੀ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਜੁਲਾਈ ੨੦੨੧ ਵਿੱਚ, ਜਰਾਰ ਦੀ ਧੀ ਸੁਹਾ ਦੀ ੩੧ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਅਚਾਨਕ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਰੌਲੇ-ਰੱਪੇ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਨੇ ਜਰਾਰ ਨੂੰ ਅੰਤਿਮ ਸੰਸਕਾਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦੇਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਜਰਾਰ ਨੂੰ ਆਖਰਕਾਰ ਸਤੰਬਰ ੨੦੨੧ ਵਿੱਚ ਰਿਹਾਅ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਅੱਜ ਤੱਕ, ਉਹ ਸੱਠ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੰਯੁਕਤ ਮਹੀਨੇ ਸਲਾਖਾਂ ਪਿੱਛੇ ਬਿਤਾ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਆਪਣੀ ਰਿਹਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ ਬਿਰਜ਼ੀਟ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਹੁਦਾ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ , ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਮਹਿਲਾ ਫਲਸਤੀਨੀ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਕੈਦੀਆਂ ਦੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਭੂਮਿਕਾ ਬਾਰੇ ਖੋਜ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਖਾਲਿਦਾ ਨੇ ਆਪਣੀ ਇੱਕ ਜਨਤਕ ਗੱਲਬਾਤ ਵਿੱਚ ਫਲਸਤੀਨ ਦੀ ਦੁਰਦਸ਼ਾ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਰਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਫਲਸਤੀਨੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਫੈਕਟਰੀਆਂ ਜਾਂ ਆਪਣੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਰੱਖਣ ਦਾ ਕੋਈ ਅਧਿਕਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਾਡੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਨਾਲ ਬੱਝੀ ਹੋਈ ਹੈ ਅਤੇ ਪੈਰਿਸ ਸਮਝੌਤਾ ਸਾਨੂੰ ਨਿਚੋੜਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਗਰੀਬੀ, ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ, ਹੱਤਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਇਜ਼ਰਾਈਲੀ ਬਸਤੀਆਂ ਦੇ ਵਿਸਥਾਰ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਫਲਸਤੀਨੀਆਂ ਕੋਲ ਇਸ ਕਬਜ਼ੇ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰ ਕੋਈ ਚਾਰਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਕਬਜ਼ਾ ਮੌਜੂਦ ਹੋਣ ਤੱਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਕੋਈ ਉਮੀਦ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਹੁਣ ਸਿੱਖ ਰਹੇ ਹਾਂ ਕਿ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਫਲਸਤੀਨੀ ਨੌਜਵਾਨ ਆਪਣੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਵਿਰੋਧ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਹੁਣ ਵਿਆਪਕ ਸਮੂਹਿਕ ਵਿਰੋਧ ਹੈ, ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਨੌਜਵਾਨ ਫਲਸਤੀਨੀਆਂ ਦੇ ਇਸ ਨਵੇਂ ਵਰਤਾਰੇ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵੱਲੋਂ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਵਿਰੋਧ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਦੇਖਿਆ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਦੇਖਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਉਲੰਘਣਾਵਾਂ ਨੂੰ ਜੀਉਂਦੇ ਹਨ; ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਕੋਈ ਉਮੀਦ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਕਬਜ਼ਾ ਫਲਸਤੀਨੀਆਂ ਲਈ ਸਭ ਕੁਝ ਮਾਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਉਮੀਦ ਨੂੰ ਮਾਰਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਭਵਿੱਖ ਨੂੰ ਮਾਰਦਾ ਹੈ। ਤਾਂ ਉਹ ਕੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ? ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਾਨਵਤਾਵਾਦੀ ਸੰਮੇਲਨਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕਰਨ ਲਈ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਲਈ ਕੋਈ ਸਜ਼ਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਕੋਈ ਸਜ਼ਾ ਨਹੀਂ ਦੇਖ ਸਕਦੇ। ਅਸੀਂ ਸਿਰਫ ਇਸਦੇ ਉਲਟ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ: ਆਪਣੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਅਤੇ ਨਿਆਂ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰ ਰਹੇ ਫਲਸਤੀਨੀਆਂ ਦੀ ਸਜ਼ਾ।
ਖਾਲਿਦਾ ਨੇ ਅੱਗੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਅਜਿਹੇ ਤੱਤ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਬਗਾਵਤ ਲਈ ਲੋੜ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਤੁਹਾਨੂੰ ਸਮੂਹਿਕ ਅਗਵਾਈ ਅਤੇ ਜਨਤਕ ਸੰਗਠਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਜੋ ਮੈਂ ਵੇਖਦੀ ਹਾਂ ਉਹ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਨਿਰੰਤਰ ਵਿਰੋਧ ਹੈ। ਕੀ ਇਹ ਬਗਾਵਤ ਜਾਂ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼ ਵੱਲ ਲੈ ਜਾਵੇਗਾ, ਮੈਨੂੰ ਨਹੀਂ ਪਤਾ। ਪਰ ਸਥਿਤੀ ਬਹੁਤ ਨਾਜ਼ੁਕ ਹੈ। ਕਬਜ਼ਾ ਹਿੰਸਾ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਫਲਸਤੀਨੀ ਲੋਕ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨਗੇ। ਮੈਨੂੰ ਇਹ ਕਹਿਣ ਲਈ ਅਫਸੋਸ ਹੈ, ਪਰ ਫਲਸਤੀਨੀ ਲੋਕ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਕੌਣ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਹੈ, ਉਹ ਇਜ਼ਰਾਈਲੀ ਸਿਪਾਹੀ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਟੈਂਕ, ਹਥਿਆਰ ਅਤੇ ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਫੌਜ ਹੈ। ਫਲਸਤੀਨੀਆਂ ਕੋਲ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਲਈ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੈ। ਪਰ ਇਨਕਾਰ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਤੁਸੀਂ ਫਲਸਤੀਨੀ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਲੱਭ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਤਾਂ ਇਸ ਪਲ ਦਾ ਨਾਮ ਕੀ ਹੋਵੇਗਾ? ਮੈਂ ਇਹ ਨਹੀਂ ਕਹਿ ਸਕਦੀ ਕਿ ਕੀ ਇਹ ਇੱਕ ਬਗਾਵਤ ਹੋਵੇਗੀ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਜੋ ਅੱਜ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੇ, ਪਰ ਇੱਕ ਨਿਰੰਤਰ ਵਿਰੋਧ ਹੈ ਜੋ ਵਿਕਸਤ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕਿਸ ਲਈ? ੀੲਸ ਦਾ ਜਵਾਬ ਆਉਣ ਵਾਲਾ ਸਮਾਂ ਦੇਵੇਗਾ।
ਖਾਲਿਦਾ ਦੀਆਂ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਅੰਦਰੂਨੀ ਵੰਡ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੁਕਤੀ ਅੰਦੋਲਨ ਨੂੰ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਫਤਹ ਅਤੇ ਹਮਾਸ ਵਿਚਕਾਰ। ਉਹ ਦੋ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀਆਂ ਪਾਰਟੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ ਮੌਜੂਦਾ ਸਥਿਤੀ ਤੋਂ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਹਮਾਸ ਦਾ ਗਾਜ਼ਾ ਉੱਪਰ ਅਤੇ ਵੈਸਟ ਬੈਂਕ ’ਤੇ ਫਤਾਹ ਅਤੇ ਫਲਸਤੀਨੀ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਆਰਗੇਨਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ (ਪੀ. ਐਲ. ਓ.) ਦਾ ਕੰਟਰੋਲ ਹੈ। ਪਰ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕ ਚੋਣਾਂ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਇਸ ਨੂੰ ਬਦਲ ਦੇਣਗੀਆਂ। ਚੋਣਾਂ ਉਸ ਪਹੁੰਚ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਹਨ ਜਿਸਦੀ ਸਾਨੂੰ ਲੋਕਾਂ ਵਜੋਂ ਲੋੜ ਹੈ। ਦੂਸਰਾ ਸਭ ਧਿਰਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਮਿਲ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਸਮਝੌਤਾ ਹੈ। ਪਰ ਅੰਦਰੂਨੀ ਫੁੱਟ ਅਤੇ ਹਰੇਕ ਧਿਰ ਦੇ ਨਿੱਜੀ ਹਿੱਤਾਂ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਦੇਰੀ ਕਰਨ ਲਈ ਵਧੇਰੇ ਝੁਕਾਅ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਸਾਡੇ ਕੋਲ ੨੦੦੬ ਤੋਂ ਫਲਸਤੀਨੀ ਵਿਧਾਨ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਲਈ ਚੋਣਾਂ ਨਹੀਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਪਰ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕ ਬਦਲਾਅ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਫਲਸਤੀਨੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਚੁਣਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਇਹ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਲਈ ਜਨਤਕ ਦਬਾਅ ਪਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੋਵੇਗੀ। ਚੋਣਾਂ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਪਾਰਟੀਆਂ ਵਿਚਾਲੇ ਕਈ ਸਮਝੌਤੇ ਹੋਏ ਹਨ।
ਆਖਰੀ ਚੋਣਾਂ ੨੦੨੧ ਵਿੱਚ ਹੋਣੀਆਂ ਸਨ ਪਰ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਮਹਮੂਦ ਅੱਬਾਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਬਹਾਨੇ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਅਸੀਂ ਯਰੂਸ਼ਲਮ ਵਿੱਚ ਫਲਸਤੀਨੀਆਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਚੋਣਾਂ ਨਹੀਂ ਕਰਵਾ ਸਕਦੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਨਹੀਂ ਦੇਵੇਗਾ। ਪਰ ਇਹ ਇੱਕ ਬਹਾਨਾ ਹੈ। ਬੇਸ਼ੱਕ ਵੈਸਟ ਬੈਂਕ ਵਿੱਚ ਯਰੂਸ਼ਲਮ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਚੋਣਾਂ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਅਤੇ ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਅਸਲੀ ਜਮਹੂਰੀ ਪਹੁੰਚ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਅਤੇ ਯਰੂਸ਼ਲਮ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਲੱਭਾਂਗੇ।ਖਾਲਿਦਾ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਫਲਸਤੀਨੀ ਦੀ ਮੁਕਤੀ ਦੀ ਲਹਿਰ ਰਾਜ-ਨਿਰਮਾਣ ਵੱਲ ਵਧੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਮੁਕਤੀ ਨਾਲੋਂ ਵੱਖਰੇ ਹਨ। ਅੰਦੋਲਨ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਇੱਕ ਸੁਤੰਤਰ ਰਾਜ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਸੋਚਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸੋਚਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਓਸਲੋ ਸਮਝੌਤੇ ਰਾਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਸਨੂੰ ਪੱਚੀ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ ਕਿ ਇਹ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਨਾਅਰਾ ਹੈ।ਪਰ ਹੁਣ ਅਸੀਂ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰਾ ਵਿਰੋਧ ਵੇਖਦੇ ਹਾਂ ਜੋ ਸ਼ਾਇਦ ਮੁਕਤੀ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਅਨੁਕੂਲ ਹੋਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰੇਗਾ। ਇਹ ਪਾਰਟੀਆਂ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਮੁਲਾਂਕਣ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਕਰਨ ਅਤੇ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਫਲਸਤੀਨੀਆਂ ਦੀਆਂ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮੰਗਾਂ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਰ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਹਨ: ਸਵੈ-ਨਿਰਣੇ, ਸ਼ਰਨਾਰਥੀਆਂ ਲਈ ਵਾਪਸੀ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ, ਅਤੇ ਕਬਜ਼ੇ ਦਾ ਅੰਤ। ਇਸ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਇੱਕ ਰਾਜ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਬਦਲਣ ਅਤੇ ਮੁਕਤੀ ‘ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ, ਅਤੇ, ਮੇਰੇ ਵਿਚਾਰ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਇੱਕ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਪਹੁੰਚ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਕੌਮੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਇੱਕ ਜਮਹੂਰੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਵੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਮਾਜਿਕ ਨਿਆਂ ਅਤੇ ਔਰਤ-ਮਰਦ ਦੀ ਬਰਾਬਰੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਇਹ ਮੁਕਤੀ ਦੀ ਸਮੱਗਰੀ ਹੈ ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਫਲਸਤੀਨੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
ਉਹ ਬੇਰੋਕ ਹੈ। ਉਸਦੀ ਖਰਾਬ ਸਿਹਤ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ – ਜਰਾਰ ਨੂੰ ਕਈ ਸਟ੍ਰੋਕ, ਹਾਈਪਰਕੋਲੇਸਟ੍ਰੋਲੇਮੀਆ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਹੈ, ਅਤੇ ਐਪੀਸਟੈਕਸਿਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਗੰਭੀਰ ਖੂਨ ਵਹਿਣ ਕਾਰਨ ਉਸਨੂੰ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ – ਉਸਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਪ੍ਰਤੀ ਉਸਦੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਕਮਜ਼ੋਰ ਨਹੀਂ ਹੋਈ ਹੈ। ੫੫ ਸਾਲਾ ਫਲਸਤੀਨੀ ਵਕੀਲ ਨੇ ਇੱਕ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਭਾਸ਼ਣ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਕਬਜ਼ੇ ਵਾਲੇ ਵੈਸਟ ਬੈਂਕ ਵਿੱਚ ਫਲਸਤੀਨੀ ਅਥਾਰਟੀ (ਪੀਏ) ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਧੜੇ, ਫਤਾਹ, ਅਤੇ ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਵਾਲੇ ਗਾਜ਼ਾ ਵਿੱਚ ਹਮਾਸ ਵਿਚਕਾਰ ਚੱਲ ਰਹੇ ਝਗੜੇ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਜਿਆਦਾਤਰ ਗਾਇਬ ਹੈ। ਫਲਸਤੀਨ ਵਿਧਾਨ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਦੇ ਇੱਕ ਮੈਂਬਰ ਅਤੇ ਫਲਸਤੀਨ ਦੀ ਮੁਕਤੀ ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਫਰੰਟ ਦੇ ਇੱਕ ਸਰਗਰਮ ਮੈਂਬਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਜਰਾਰ ਨੇ ਉਸ ਕਿਸਮ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦੀ ਵਕਾਲਤ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜੋ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਅਤੇ ਖਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਔਰਤਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਜਿਸਦੀ ਉਹ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਅਤੇ ਗੈਰ-ਸਮਝੌਤੇ ਨਾਲ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਜਰਾਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਫਲਸਤੀਨੀ ਅਧਿਕਾਰੀ ਨੂੰ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਅਜਿਹੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਰਾਜ ਨੂੰ ਜਾਇਜ਼ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਨਸਲੀ ਸਫ਼ਾਈ ‘ਤੇ ਸਥਾਪਿਤ ਹੈ, ਅਤੇ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਯੁੱਧ ਅਪਰਾਧਾਂ ਨੂੰ ਅੰਜਾਮ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ: ਉਹ ਅਪਰਾਧ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜਰਾਰ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਬੇਨਕਾਬ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਜਰਾਰ ਅਖੌਤੀ “ਸ਼ਾਂਤੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ” ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਿਅਰਥ ਅਭਿਆਸ ਵਜੋਂ ਰੱਦ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਕੋਈ ਇਰਾਦਾ ਜਾਂ ਵਿਧੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ “ਫਲਸਤੀਨੀ ਕਾਰਨ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਤਿਆਂ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਫਲਸਤੀਨੀਆਂ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਦੇਣਾ” ਹੈ। ਜਰਾਰ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਕਾਰਕੁਨ ਰਹੀ ਹੈ।
ਫਲਸਤੀਨੀ ਔਰਤਾਂ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਵਕਾਲਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸਰਗਰਮ ਰਹੀ ਹੈ। ਖਾਲਿਦਾ ਅੱਜ ਤੱਕ ਸਵੈ-ਨਿਰਣੇ ਲਈ ਫਲਸਤੀਨ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੁਤੰਤਰ ਫਲਸਤੀਨ ਲਈ ਅਣਥੱਕ ਲੜਾਈ ਲੜ ਰਹੀ ਇੱਕ ਵਿਰੋਧੀ ਆਵਾਜ਼ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਵਰਤਮਾਨ ਦੀ ਔਖੀ ਘੜੀ ਵਿਚ ਕਵੀ, ਮਹਿਮੂਦ ਦਰਵੇਸ਼ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ: “ਜੰਗਾਂ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਣਗੀਆਂ ਅਤੇ ਨੇਤਾ ਹੱਥ ਮਿਲਾਉਣਗੇ, ਅਤੇ ਉਹ ਬੁੱਢੀ ਔਰਤ ਆਪਣੇ ਸ਼ਹੀਦ ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰੇਗੀ, ਅਤੇ ਉਹ ਲੜਕੀ ਆਪਣੇ ਪਿਆਰੇ ਪਤੀ ਉਸਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰੇਗੀ, ਅਤੇ ਬੱਚੇ ਆਪਣੇ ਵੀਰ ਪਿਤਾ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰਨਗੇ, ਮੈਂ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦਾ ਕਿ ਵਤਨ ਕਿਸਨੇ ਵੇਚਿਆ ਪਰ ਮੈਂ ਜਾਣਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਕਿਸਨੇ ਕੀਮਤ ਅਦਾ ਕੀਤੀ।”
