ਨਾਗੋਰਨੋ-ਕਰਾਬਾਖ ਇੱਕ ਪਹਾੜੀ ਖੇਤਰ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ। ੧੪੦,੦੦੦ ਦੀ ਕੁੱਲ ਆਬਾਦੀ ਵਿੱਚੋਂ ਲਗਭਗ ੧੨੦,੦੦੦ ਨਸਲੀ ਅਰਮੀਨੀਆਈ ਉੱਥੇ ਰਹਿ ਰਹੇ ਸਨ। ਤਿੰਨ ਦਹਾਕਿਆਂ ਦੇ ਅਰਮੀਨੀਆਈ ਸ਼ਾਸਨ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਇੱਕ ਦਿਨ ਦੀ ਕਾਰਵਾਈ ਵਿੱਚ ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਦੁਆਰਾ ਅਰਮੀਨੀਆ ਦੇ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਟੁੱਟੇ ਹੋਏ ਖੇਤਰ ਨਾਗੋਰਨੋ-ਕਾਰਾਬਾਖ ਨੂੰ ਕਬਜੇ ਵਿੱਚ ਲੈਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੋਕ ਅਰਮੇਨੀਆ ਵਿੱਚ ਭੱਜ ਰਹੇ ਹਨ। ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦੇ ਅਧੀਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਅਤੇ ਅਰਮੀਨੀਆ ਦੋਵੇਂ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ, ਨਾਗੋਰਨੋ-ਕਰਾਬਾਖ ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਗਣਰਾਜ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇੱਕ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਖੇਤਰ ਬਣ ਗਿਆ। ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦੇ ਟੁੱਟਣ ਦੇ ਨਾਲ, ਕਾਰਾਬਾਖ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸੁਤੰਤਰ ਗਣਰਾਜ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਖੇਤਰ ੧੯੯੪ ਵਿੱਚ ਖਤਮ ਹੋਈ ਛੇ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਅਰਮੀਨੀਆਈ ਫੌਜ ਦੁਆਰਾ ਸਮਰਥਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਸਲੀ ਆਰਮੀਨੀਆਈ ਬਲਾਂ ਦੇ ਨਿਯੰਤਰਣ ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਅਤੇ ਲਗਭਗ ੩੦,੦੦੦ ਲੋਕ ਇਸ ਵਿਚ ਮਾਰੇ ਗਏ।
ਨਾਗੋਰਨੋ-ਕਾਰਾਬਾਖ ਸਟੀਪਨਾਕਰਟ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਵੈ-ਘੋਸ਼ਿਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਨਾਲ, ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਸੁਤੰਤਰ ਬਣ ਗਿਆ, ਪਰ ਅਰਮੀਨੀਆ ਤੋਂ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਆਰਥਿਕ, ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਤੇ ਫੌਜੀ ਸਹਾਇਤਾ ‘ਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਿਰਭਰ ਸੀ। ਦੂਜੀ ਜੰਗ ੨੦੨੦ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਜਦੋਂ ਛੇ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ੭,੦੦੦ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੈਨਿਕ ਅਤੇ ਨਾਗਰਿਕ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਖੇਤਰ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਮੁੜ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ।ਖੇਤਰ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕਰਨ ਲਈ ੨,੦੦੦ ਰੂਸੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਰੱਖਿਅਕਾਂ ਦੀ ਤਾਇਨਾਤੀ ਨਾਲ ਯੁੱਧ ਦਾ ਅੰਤ ਹੋਇਆ। ਦਸੰਬਰ ੨੦੨੨ ਵਿੱਚ, ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ-ਸਮਰਥਿਤ ਕਾਰਕੁੰਨਾਂ ਨੇ ਲਾਚਿਨ ਕੋਰੀਡੋਰ ‘ਤੇ ਇੱਕ ਫੌਜੀ ਚੌਕੀ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ, ਇਹ ਇੱਕੋ-ਇੱਕ ਸੜਕ ਜੋ ਅਰਮੀਨੀਆ ਨੂੰ ਨਾਗੋਰਨੋ-ਕਾਰਾਬਾਖ ਨਾਲ ਜੋੜਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਆਬਾਦੀ ਨੂੰ ਭੋਜਨ ਅਤੇ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਘਾਟ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ੧੯ ਸਤੰਬਰ, ੨੦੨੩ ਨੂੰ, ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਨੇ ਇੱਕ ਫੌਜੀ ਹਮਲਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ੨੪ ਘੰਟਿਆਂ ਵਿੱਚ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿਚ ਲੈ ਕੇ ੩੫ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਨਾਗੋਰਨੋ-ਕਾਰਾਬਾਖ ਦੀ ਸਵੈ-ਘੋਸ਼ਿਤ ਸਰਕਾਰ ਆਪਣੀਆਂ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੈਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਮਰਪਣ ਕਰਨ ਅਤੇ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਸਹਿਮਤ ਹੋ ਗਈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਜੰਗਬੰਦੀ ਹੋਈ। ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਦੇ ਸਿਹਤ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ੧੯੨ ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨੀ ਫੌਜੀ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ ੫੧੧ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋਏ।
ਅਰਮੀਨੀਆਈ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਨਾਗੋਰਨੋ-ਕਾਰਾਬਾਖ ਤੋਂ ਭੱਜਣ ਵਾਲੇ ੬੮,੦੦੦ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕ ਅਰਮੀਨੀਆ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਅਰਮੀਨੀਆ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਿਕੋਲ ਪਸ਼ਿਨਯਾਨ ਨੇ ਗੁਆਂਢੀ ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ‘ਤੇ “ਨਸਲੀ ਸਫਾਈ” ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਕੀਤੀ ਕਿ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਹੋਰ ਅਰਮੀਨੀਆਈ ਨਹੀਂ ਰਹੇਗਾ। ਪਸ਼ਿਨਯਾਨ ਨੇ ਇੱਕ ਭਾਸ਼ਣ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਰਕਾਰ “ਨਾਗੋਰਨੋ-ਕਰਾਬਾਖ ਦੀਆਂ ਸਾਡੀਆਂ ਭੈਣਾਂ ਅਤੇ ਭਰਾਵਾਂ ਦਾ ਆਰਮੀਨੀਆ ਗਣਰਾਜ ਵਿੱਚ ਪੂਰੀ ਦੇਖਭਾਲ ਨਾਲ ਸਵਾਗਤ ਕਰੇਗੀ।” ਅਰਮੀਨੀਆ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਲਗਭਗ ੨.੮ ਮਿਲੀਅਨ ਹੈ। ਵੀਰਵਾਰ, ੨੮ ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ, ਗੈਰ-ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਗਣਰਾਜ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸਾਮਵੇਲ ਸ਼ਕਰਮਨਯਾਨ ਨੇ ਇੱਕ ਸਮਝੌਤੇ ‘ਤੇ ਹਸਤਾਖਰ ਕੀਤੇ ਸਨ ਜੋ “੧ ਜਨਵਰੀ, ੨੦੨੪ ਤੱਕ ਸਾਰੇ ਰਾਜ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸੰਗਠਨਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਭਾਗੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਅਧੀਨ ਭੰਗ ਕਰ ਦੇਵੇਗਾ।” ਫ਼ਰਮਾਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਟੁੱਟੇ ਹੋਏ ਖੇਤਰ ਦੀ ਹੋਂਦ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਬਾਕੀ ਬਚੀ ਨਸਲੀ ਅਰਮੀਨੀਆਈ ਆਬਾਦੀ ਨੂੰ ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਸ਼ਾਸਨ ਕਰਨਾ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨਾ ਪਏਗਾ।
ਆਪਣੀ ਸਿਰਜਣਾ ਤੋਂ ੨੦ ਸਾਲ ਬਾਅਦ, ਨਾਗੋਰਨੋ-ਕਾਰਾਬਾਖ ਦੇ ਸਵੈ-ਘੋਸ਼ਿਤ ਗਣਰਾਜ ਨੇ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਦੇ ਫੌਜੀ ਦਬਾਅ ਹੇਠ ਭੰਗ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਦੀਆਂ ਪੁਰਾਣੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਬਾਕੂ ਵਿੱਚ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹੀ ਸ਼ਾਸਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੀਆਂ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਗਲਤੀਆਂ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਉਠਾਉਣ ਲਈ ਤਾਕਤ ਅਤੇ ਕੂਟਨੀਤੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਆਪਣੇ ਖੇਤਰ ਦੇ ਐਨਕਲੇਵ ਉੱਤੇ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਨਾਗੋਰਨੋ-ਕਾਰਾਬਾਖ ਦੇ ਸਵੈ-ਘੋਸ਼ਿਤ ਗਣਰਾਜ ਦੇ ਪਤਨ, ਜਿਸਦੀ ਜਾਇਜ਼ਤਾ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਮਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਗੁਆਂਢੀ ਅਰਮੀਨੀਆ ਦੁਆਰਾ ਵੀ ਨਹੀਂ , ਨੇ ਅਰਮੀਨੀਆਈ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਇੱਕ ਅਧਿਆਏ ਨੂੰ ਦੁਖਦਾਈ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਕਿਸਮ ਦੀ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ਜਾਂ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੀ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਗਾਰੰਟੀ ਦੇ ਬਿਨਾਂ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਵਜੋਂ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ “ਮੁੜ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ” ਹੋਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਨਾਗੋਰਨੋ-ਕਰਾਬਾਖ ਦੀ ਅੱਧੀ ਤੋਂ ਵੱਧ ਅਰਮੀਨੀਆਈ ਆਬਾਦੀ ਤਿੰਨ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਅੱਗੇ ਵਧ ਰਹੀਆਂ ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨੀ ਫੌਜਾਂ ਤੋਂ ਭੱਜ ਗਈ।
ਇਹ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਸੀ ਕਿ ੨,੦੦੦-ਮਜ਼ਬੂਤ ਰੂਸੀ ਇੰਟਰਪੋਜ਼ੀਸ਼ਨ ਫੋਰਸ ਅਰਮੀਨੀਆਈ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੇ ਭਰੋਸੇ ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਅਸਫਲ ਰਹੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਕੋਈ ਅੰਤ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨੀਆਂ ਦੇ ਆਉਣ ਤੋਂ ਡਰੇ ਹੋਏ, ਐਨਕਲੇਵ ਦੇ ੧੨੦,੦੦੦ ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਸਨੀਕਾਂ ਨੂੰ ਯਕੀਨ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕਦੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਨਾਲ ਰਹਿਣ ਦੇ ਯੋਗ ਨਹੀਂ ਹੋਣਗੇ। ਨਾਗੋਰਨੋ-ਕਰਾਬਾਖ, ਜਿਸਨੇ ੧੯੯੧ ਵਿੱਚ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ, ਲਗਭਗ ੩੦ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਨਸਲੀ ਅਰਮੀਨੀਆਈ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਚਲਾਇਆ ਗਿਆ। ਅਮਰੀਕੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ, ਐਂਟੋਨੀ ਬਲੰਿਕਨ, ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ, ਇਲਹਾਮ ਅਲੀਯੇਵ ਨੂੰ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਦੁਸ਼ਮਣੀ ਤੋਂ ਬਚਣ, ਇਸਦੇ ਵਸਨੀਕਾਂ ਨੂੰ ਭਰੋਸਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਅਤੇ ਇੱਕ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਨਿਰੀਖਕ ਮਿਸ਼ਨ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦੇਣ। ਕਾਰਨੇਗੀ ਯੂਰਪ ਥਿੰਕਟੈਂਕ ਦੇ ਇੱਕ ਸੀਨੀਅਰ ਫੈਲੋ, ਥਾਮਸ ਡੀ ਵਾਲ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਮੈਨੂੰ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਕਰਾਬਾਖ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਅਰਮੀਨੀਆ ਲਈ ਰਵਾਨਾ ਹੁੰਦੇ ਦੇਖਣ ਜਾ ਰਹੇ ਹਾਂ।” “ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਵਿੱਚ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਦੇਸ਼ ਜਿਸ ਦਾ ਉਹ ਕਦੇ ਹਿੱਸਾ ਨਹੀਂ ਰਹੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤੇ ਭਾਸ਼ਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਬੋਲਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਥਾਨਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਉਹ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਕਾਰਬਾਖ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਲੋਕ ਸਵੀਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰਨਗੇ।”
ਨਾਗੋਰਨੋ-ਕਰਾਬਾਖ ਗਣਰਾਜ, ਜੋ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਆਰਟਸਖ ਦਾ ਗਣਰਾਜ ਵੀ ਆਖਦਾ ਹੈ, ਨੇ ੧੯੯੪ ਦੇ ਜੰਗਬੰਦੀ ਸਮਝੌਤੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਤੋਂ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਆਨੰਦ ਮਾਣਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਲਗਭਗ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਖੁੱਲੀ ਲੜਾਈ ਖਤਮ ਕੀਤੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਨੂੰ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਮੈਂਬਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੁਆਰਾ ਮਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ।ਖੇਤਰ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਜਿਆਦਾਤਰ ਨਸਲੀ ਆਰਮੀਨੀਆਈ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਭੂਗੋਲਿਕ ਅਤੇ ਕੂਟਨੀਤਕ ਅਲੱਗ-ਥਲੱਗ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਇਹ ਅਰਮੀਨੀਆ ਦੇ ਨਾਲ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਸਬੰਧਾਂ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਨਾਗੋਰਨੋ-ਕਰਾਬਾਖ ਦਾ ਇੱਕ ਤਿਹਾਈ ਹਿੱਸਾ ਅਤੇ ਕੁਝ ਨਾਲ ਲੱਗਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ੨੦੨੦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਜੰਗਬੰਦੀ ਸਮਝੌਤੇ ਦੇ ਤਹਿਤ ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨੀ ਨਿਯੰਤਰਣ ਵਿੱਚ ਆ ਗਈ ਜਿਸਨੇ ਉਸ ਸਾਲ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਤੋਂ ਚੱਲੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕੀਤਾ।
ਤਿੰਨ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਚੱਲੀ ਜੰਗ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਤੇ ਵੱਡੀਆਂ ਬਾਹਰੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੇ ਦਬਾਅ ਨੂੰ ਛੱਡਣ ਲਈ, ਜਾਂ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਤੰਗ, ਆਪਣੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ, ਫੌਜ, ਝੰਡੇ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀਆਂ ਇੱਛਾਵਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਆਰਟਸਖ ਗਣਰਾਜ ਦੇ ਅੰਦਰ ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਦੀਆਂ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸਰਹੱਦਾਂ ਲਗਭਗ ਰਾਤੋ ਰਾਤ ਢਹਿ ਗਈਆਂ।
